Legionella pneumophila

Legionella is een familie van bacteriën, bestaande uit ongeveer 40 verschillende mutaties. Deze familie kan een acute infectie veroorzaken aan de luchtwegen en er ontstaat legionellose.

Wat is legionellose?

Legionellose is de benaming voor de infectie die volgt op inademing van met Legionella besmet water. De meeste mensen worden hiervan niet (heel erg) ziek, maar krijgen lichte griepklachten. In sommige gevallen is de besmetting erg aanwezig en heftig en in maar enkele (extreme) gevallen zelfs levensbedreigend. We spreken dan van de zogenaamde ‘Veteranenziekte’. 

Waar komt Legionella in voor?

Legionella pneumophila vind je -samen met andere bacteriën- in elke druppel water. Kleine aantallen zijn niet schadelijk voor je gezondheid, maar als het aantal kolonievormende eenheden (k.v.e.) boven de gestelde grens komt, kun je ziek worden.  

In stilstaand water, of dit nou in een waterleiding of natuurwater is, vermenigvuldigt de bacterie zich het liefste tussen de 25°C (in koud water) en 50°C (in warm water). De Legionellabacterie plakt zich graag vast aan oppervlaktes, bijvoorbeeld aan de binnenkant van een waterleiding waardoor, naast de groei van andere bacteriën, biofilm ontstaat. Legionella besmet water is relatief veilig te drinken. Het gevaar zit in aerosolvormend water, kleine waterdeeltjes (druppels) die door het inademen in je longen terecht kunnen komen. 

De Veteranenziekte

Door besmetting van Legionella door aerosolvormend water kun je flink ziek worden. De ziekte kreeg haar naam doordat de ziekte in 1976 voor het eerst werd ontdekt bij Vietnamoorlogveteranen.

De symptomen van de veteranenziekte zijn:

• Snel opkomende hoofdpijn;
• spierpijn;
• een ziek gevoel.

Gevolgd door:

• Longontsteking met koorts boven de 39°C; 
• hoesten en kortademigheid. 

De bacterie tast de binnenkant van de longblaasjes aan, waardoor de longen geen zuurstof meer kunnen opnemen. 

Wie kunnen er legionellose krijgen?

Iedereen kan legionellose krijgen, maar sommige mensen hebben meer kans om ziek te worden dan anderen. Dit zijn mensen met een slecht afweersysteem en noemen we risicogroepen. 

• mensen ouder dan 65 jaar;
• mensen met een slechte gezondheid;
• mensen die medicijnen gebruiken waardoor de afweer minder wordt;
• (zware) rokers;
• mensen die veel alcohol drinken.

Legionellapreventie

Om deze besmettingen en verspreiding van legionella te voorkomen heeft de overheid bepaalde wetten en regels opgesteld. Al deze wet- en regelgeving is opgenomen in het Drinkwaterbesluit. 

Hier staat o.a. in beschreven dat bedrijven die drinkwater beschikbaar stellen aan derden, zorg moeten dragen voor legionellapreventie. 

Als ziekenhuis, zorginstelling of verblijfsaccommodatie val je onder de wettelijk benoemde prioritaire instellingen. Deze bedrijven en instellingen moeten volgens de wet preventief zorg dragen voor legionellabeheer. 

Er zijn ook zorgplichtige bedrijven zoals horecagelegenheden, kantoren en woningcorporaties. Deze bedrijven zijn vanuit de overheid niet verplicht om legionellapreventie toe te passen, maar je wordt er als bedrijf wel verantwoordelijk voor gesteld. 

Biofilm

Een biofilm is een laag micro-organismen die zich in hun zelf geproduceerde slijm hebben vastgehecht aan een oppervlak. Deze zelf geproduceerde slijmlaag wordt ook wel ECM (extracellulaire matrix) of glycocalyx genoemd. Omdat deze laag veel water bevat, is de ondergrond van de biofilm erg glibberig en gelatineus. Naast de legionellabacterie bevat de ECM ook andere bacteriën, die zich ook beginnen te vermenigvuldigen en weer een eigen ECM ontwikkelen.

Biofilm komt vaak voor in waterleidingen. In deze biofilm kan legionellagroei ontstaan en zo terechtkomen in het water. Door regelmatig je waterleidingen te spoelen krijgen de bacteriën de mogelijkheid niet om een ECM slijmlaag aan te maken. 

Ook komen biofilms regelmatig voor in de natuur. Tandplak is bijvoorbeeld ook een vorm van biofilm.

Er zijn ook positieve kanten aan biofilmvorming*. In waterzuiveringsinstallaties wordt vervuild water over biofilm begroeide filters geleid die schadelijke organische componenten uit het water laten plakken en afbreekt.

*Let op: dit geldt niet voor drinkwaterleidingen, waar de legionellabacterie zelf biofilm aanmaakt.